همه چیز درباره خارپشت ها

آیا خارپشت‌ها تیغ پرتاب می‌کنند؟

شما هم حتماً در دوران کودکی و یا در انیمیشن‌ها نام جوجه تیغی به گوشتان خورده‌‌است، در واقع واژه جوجه تیغی در علم جانورشناسی اعتبار و مفهوم ندارد و این یک واژه گمراه‌کننده و ابهام برانگیز است. در بین پستانداران بومی ایران 2 گروه وجود دارند که با نام جوجه تیغی توسط مردم خطاب می‌شوند.

1- تشی ها:

یک گروه تَشی‌ها هستند که نام‌های محلی از جمله سیخور و چوله نیز در نقاط مختلف کشور برای آنها استفاده می‌شود.

                     

نحوه فرار از دست دشمن:

تشی‌ها در زمان تهدید شدن، بعد از مدتی فرار ظاهری، از دست مهاجم به ناگه ترمز می‌کنند تا مهاجم به آنها برخورد کند و تیغ‌های بلندشان در بدن مهاجم فرو رود، تیغ‌های تشی بسیار بلند و ضخیم بوده و براحتی براثر برخورد با بدن مهاجم از بدن تشی جدا می‌شوند.این تیغ‌های بسیار دردناک و آسیب‌زا، این فرصت را به تشی می‌دهند تا از دست مهاجم به داخل تونل‌های زیرزمینی بگریزد.  

2- خارپشت‌ها:

گروه دوم از پستانداران تیغدار بومی ایران، اعضای راسته خارپشت سانان می‌باشند. خارپشت‌ها که جثه‌ای بسیار کوچکتر از تشی‌ها دارند و تیغ‌هایشان نیز کوتاه و بی‌خطر است معمولاً بیشتر توسط مردم در طبیعت و حتی در سطح شهرها رویت می‌شوند.4 گونه از خارپشت‌ها در ایران زندگی می‌کنند که به ترتیب جمعیت و پراکندگی شامل خارپشت گوش بلند، خارپشت برانت، خارپشت سینه سفید جنوبی و در نهایت خارپشت بیابانی است که کمیاب ترین گونه خارپشت‌هاست و فقط در جزایر تنب در خلیج فارس گزارش شده است. 

                     

تغذیه خارپشت‌ها:

خارپشت‌ها با اینکه اساساً همه‌چیزخوار هستند و از میوه‌ها و بی مهرگان گرفته تا مهره داران کوچک و لاشه حیوانات را می‌خورند اما عموماً آنها را به عنوان حیوانات حشره‌خوار می‌شناسند چرا که عمده جیره غذایی آنها در طبیعت شامل حشرات گوناگون، عنکبوتیان و هزارپایان می‌باشد و از سایر بی‌مهرگان خشکی‌زی مثل حلزون‌ها و لیسه‌ها نیز تغذیه می‌کنند.خارپشت‌ها در شب فعال هستند و در طول روز در حفره و لانه خود می‌خوابند و بعد از غروب خورشید از لانه خارج شده و به شکار حشرات می‌پردازند.  

نحوه فرار از دست دشمن:

خارپشت‌ها در زمان مواجهه با تهدید خود را به شکل توپی از خارهای محکم در می‌آورند و حتی با انقباض عضلانی تلاش به فروکردن خارهایشان در بدن مهاجم می‌کنند، ضمن اینکه گاز گرفتن نیز یکی از آخرین دفاع‌های خارپشت‌ها در برابر مهاجمین می‌باشند. اما به خاطر داشته باشیم که نه خارپشت‌ها و نه تشی‌ها هیچکدام قادر به پرتاب تیغ‌هایشان نمی‌باشند. 

باور اشتباه در مورد تشی و خارپشت:

باور به پرتاب کردن تیغ توسط تشی و خارپشت مطلقاً یک شایعه و خرافه دروغین می‌باشد. تیغ تشی صرفاً با برخورد به اشیاء خارجی شل شده و می‌افتد و خار خارپشت نیز با یک قلاب محکم به زیرپوست متصل شده و اصلاً براحتی جدا نمی‌شود.‌

آیا خارپشت ها حیوانات خانگی هستند؟

اغلب خارپشت‌ها عموماً گونه‌های بسیار تطابق پذیری می‌باشند که می‌توانند خودشان را با زندگی در کنار انسان‌ها و با تخریب زیستگاهشان سازگار کنند. از همین رو برخی گونه‌‌های خارپشت‌ها در نقاط مختلف ایران به عنوان "حیات وحش شهری" شناخته می‌شوند ولی به هیچ عنوان حیوان خانگی نیستند.این جمعیت‌های خارپشت‌ها در داخل مناطق مسکونی شامل پارک‌ها و بوستان‌ها، باغات و مزارع کشاورزی، کوه‌ها و تپه‌های داخل شهری و ... زندگی، تغذیه و تولیدمثل می‌کنند. متأسفانه حضور خارپشت‌ها در شهر بدون اینکه به مردم آموزشی در خصوص نحوه برخورد و مواجهه با حیات وحش شهری داده شده باشد، باعث آزار، اذیت، کشتار و صید خارپشت‌های شهری برای فروش به عنوان حیوان خانگی می‌شود. 

دلیل اهمیت خارپشت‌ها:

خارپشت‌ها یکی از مهم ترین و ارزشمندترین اجزای اکوسیستم شهری و اکوسیستم طبیعی می‌باشند که نقش بسیار مهمی در کنترل جمعیت بندپایان و حشرات شهری و همچنین کنترل آفات کشاورزی ایفا می‌کنند. هرگونه عاملی که منجر به کاهش جمعیت خارپشت‌ها شود باعث تضعیف تعادل اکوسیستم به نفع حشرات و سایر بندپایان خواهد شد. خارپشت‌های بومی ایران بدلیل ظاهری جذاب و دوست داشتنی قربانی صید غیرقانونی و قاچاق حیات وحش هستند که سالانه تعداد بسیار زیادی از آنها توسط صیادان و قاچاقچیان و همچنین توسط مردمان ناآگاه از طبیعت ربوده می‌شوند.این خارپشت‌ها به هیچ‌وجه حیوان خانگی نمی‌باشند و نگهداری از آنها ظلم و جنایت در حق طبیعت ایران و در حق گونه‌های خارپشت‌هاست. دقت شود که از نظر قانونی خارپشت‌های بومی ایران همگی حیوانات وحشی تحت حمایت دولت بوده و هرگونه برداشت آنها برای نگهداری به عنوان حیوان خانگی، صید غیرقانونی حیات وحش محسوب می‌شود و مطابق با قانون شکار و صید و مصوبات شورای عالی حفاظت محیط زیست مشمول جریمه نقدی و حتی حبس می‌باشد.همچنین هرگونه تجارت و خرید و فروش خارپشت‌های وحشی بومی ایران نیز جرم می‌باشد که بخشی از تجارت سیاه حیات وحش محسوب می‌شود. با آگاه سازی دیگران و کاهش تقاضا برای خرید خارپشت‌های وحشی می‌توانیم بر این تجارت ویرانگر غلبه کرده و عرضه و صید را هم متوقف کنیم.تجارت سیاه حیات وحش همانند هر تجارت دیگری وابسته به قاعده عرضه و تقاضاست و از آنجایی که تقاضا برای خارپشت‌های وحشی و بومی طبیعت ایران عمدتاً از روی جهل و ناآگاهی و عدم آموزش و تفکیک حیوان وحشی از حیوان خانگی می‌باشد، در نتیجه با آموزش عموم مردم درخصوص اهمیت مقابله با قاچاق حیات وحش و حفاظت از حیات وحش ایران می‌توانیم این تجارت را به زانو درآوریم. 

خارپشت‌ها زاده طبیعت هستند و به طبیعت تعلق دارند، پس همه با هم برای خارپشت‌های ایران تلاش کنیم.